Արամ Խաչատրյանը հայ խոշորագույն
կոմպոզիտոր է, 20-րդ դարի երաժշտական մշակույթի ականավոր գործիչ:
Խաչատրյանի ստեղծագործությունները համաշխարհային երաժշտական գրականության
ոսկե ֆոնդի մեծ մասն են կազմում:
Արամ Խաչատրյանը ծնվել է 1903թ. հունիսի 6-ին Թիֆլիսում: Դարասկզբին
Թիֆլիսը եղել է մշակույթի խոշոր կենտրոն: Այստեղ հյուրախաղերով հանդես են
եկել ոչ միայն ռուս, այլ նաև օտարազգի հայտնի երաժիշտներ: Այսպիսի
միջավայրում է մեծացել պատանի Արամը:
Նրա երաժշտական հակումները շատ շուտ են ի հայտ եկել, դեռ մանկուց, բայց
գրագետ նոտայագրությանը ապագա կոմպոզիտորը ծանոթացել է ավելի ուշ` 19
տարեկանում, երբ ընդունվել է Մոսկվայի երաժշտական տեխնիկումը:
«Անհայտ»Խաչատրյանը
Արամ Խաչատրյանը կենդանիներ շատ էր սիրում: Գերմանիայում նրան արքայական
պուդել էին նվիրել, որի անունը Լյադո էր /ըստ լյա և դո նոտաների/:
Կոմպոզիտորը հաճույքով էր զբոսնում Լյադոյի հետ: Վերջինիս հանդեպ տածած
սիրո մասին է վկայում Խաչատրյանի «Լյադոն լուրջ հիվանդացել է» պիեսը`
նվիրված շանը:
***
Պատերազմից հետո երևանյան հոսպիտալները լի էին վիրավորներով: Ժամանելով
Երևան, Խաչատրյանը ցանկություն էր հայտնել համերգով հանդես գալ
հոսպիտալներից մեկում: Կոմպոզիտորը երաժշտությունը մեջընդմիջում էր
պատերազմի տարիներին երաժիշտների կյանքին վերաբերող հետաքրքիր
պատմություններով: Հիշարժան է, հատկապես, հետևյալ դեպքը: Էվակուացիայի
ժամանակ կայարաններից մեկում Խաչատրյանը, Օյստրախն ու Շոստակովիչը, բառիս
բուն իմաստով, սոված էին մնացել: Ծանր վիճակից նրանց դուրս է բերել
Օյստրախը` կատակով առաջարկելով տեղում համերգ տալ: Մտահղացումը հրապուրել է
Խաչատրյանին և Շոստակովիչին, և երկուսն էլ հաճույքով ընդունել են
առաջարկը: Հիանալի համերգի համար երաժիշտները արժանացել են ճաշի:
***
1944 թվականին, երբ Հայաստանի հիմնի ստեղծման համար մրցույթ հայտարարվեց,
Խաչատրյանը Երևան ժամանեց, բերելով Սարմենի խոսքերով գրված հիմնի իր
տարբերակը: Նստելով գործիքի մոտ, ընտանեկան նեղ շրջանում կոմպոզիտորը սկսեց
նվագել իր գրած հիմնը:
Ամառ էր, բոլոր պատուհանները բաց էին: Պարզվեց, որ շուրջբոլորը / բաց
պատշգամբների մոտ, փողոցում/ բազմաթիվ մարդիկ էին հավաքվել, ովքեր ոգևորված
իրենց լծասով, միահամուռ կերպով սկսեցին երգել խաչատրյանական մեղեդին: Արթուր Մանուկյան
